wiedzanie
Zapraszam do zwiedzenia ze mną Podhala, Spisza, Orawy czy Liptowa, a także Zakopanego i Szczawnicy oraz słowackich miast m.in. Popradu, Lewoczy, Kieżamrku, Liptowskiego Milukasza czy Bańskiej Bystrzycy. Wiele z nich odegrało ważną rolę już w epoce średniowiecza, choć ślady człowieka sięgają nawet czasów prehistorycznych. Do dzisiaj zachowały się w ich obrębie cenne zabytki, a o ich wartości świadczy fakt, że część została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Mimo, że miasta położone są w pobliżu Tatr to każde jest inne, posiada odrębną historię, architekturę oraz ślady pobytu w nich wybitnych osobistości. Każde z nich jest licznie odwiedzane przez turystów, a mimo tego można poczuć i doświadczyć ich własnego genius loci.
Podhale
To największa kraina etnograficzna polskiego Podtatrza i chyba jeden z najbardziej znanych regionów w całym kraju. Zamieszkuje ją najbardziej znana grupa górali – tzw. Górale podhalańscy. Wizytówką Podhala jest do dzisiaj żywy folklor oraz obyczajowość góralska. Nazwa związana jest z obszarem położonym pod tatrzańskimi halami, na których górale wypasali swoje owce. Z historią Podhala związane były liczne postacie m.in. poeta Kazimierz Przerwa-Tetmajer, kompozytor Karol Szymanowski czy ks. Józef Tischner. Region jest bardzo atrakcyjny pod względem przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym. Jest tu wiele miejsc wartych uwagi i zobaczenia m.in. Przełom Białki pod Krempachami, Bór na Czerwonem, Sanktuarium Maryjne w Ludźmierzu czy gotycki drewniany kościół w Dębnie wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W regionie odbywa się wiele wydarzeń kulturalnych, wśród nich słynne Sabałowe Bajania – ogólnopolski konkurs gawędziarzy, instrumentalistów i śpiewaków – które odbywają się nieprzerwanie od 1967 roku w Bukowinie Tatrzańskiej.
Stary gotycki kościółek w Dębnie
Przełom Białki pod Krempachami
Zabytkowa zabudowa Chochołowa
Tatry Bielskie znad rzeki Białki
Spisz
Jeden z największych i najbardziej zróżnicowanym kulturowo regionów Podtatrza, znajduje się w granicach Polski i Słowacji. Wśród mieszkańców regionu spotkamy polskich i słowackich Górali spiskich, Cyganów czy Madziarów, którzy tworzą tutaj bogatą mieszankę kulturową. Przez region przebiega główny Europejski Wododział między Bałtykiem a Morzem Czarnym, głównymi rzekami są urokliwy Poprad i Hornad. Nad rzekami znajdują się malowniczo usytuowane zamki, wśród nich najbardziej znane to Zamek Spiski, Zamek Lubownia, Zamek Dunajec. W kotlinach między Tatrami, Górami Lewockimi, Górami Straceńskimi (znanymi jako Słowacki Raj), Kozimi Grzbietami położone są warte uwagi spiskie miasta i miejscowości: Poprad, Kieżmark, Lewocza, Stara Lubowla, Żehra, Niedzica, Frydman czy Nowa Biała. Wiele obiektów zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO wśród nich kościół artykularny w Kieżmarku, Lewocza – zwana słowacką Norymbergą, kościół w Żehrze i inne.
Wypływ trawertynowy Sivá Brada
Zielony Spisz
Ruiny Zamku Spiskiego
Lewocza – słowacka Norymberga
Orawa
Kraina historyczno-etnograficzna na pograniczu Polski i Słowacji położona w dorzeczy Orawy. To tędy przebiegały dawne szlaki handlowe, którymi przewożono sól z Wieliczki na Górne Węgry, a z rejonu Bańskiej Bystrzycy rudy miedzi do Polski. Z tego względu obszar ten był miejscem działalności kompani zbójnickich, których śladami prowadzą dzisiaj liczne szlaki. Stolicą Dolnej Orawy jest Dolny Kubin (urodził się tutaj jeden z najwybitniejszych poetów słowckich – Pavol Országh „Hviezdoslav”), a Górnej Orawy – polska Jabłonka. Region zamieszkiwany jest przez Orawiaków, którzy posługują się gwarą orawską. Do dzisiaj na Orawie kultywowane są różne tradycje i obyczaje m.in. stawianie maja, w dni świąteczne spora część mieszkańców nosi tradycyjny orawski strój w którym w kolorystyce dominuje biel i kontrastujące z nią czerń i brąz. Surowy klimat oraz niekorzystne warunki do upraw spowodowały, że jest to kraina lnu, z którego wytwarza się płótno, stanowiące istotny potencjał tego regionu w przeszłości. Do ciekawszych miejsc można zaliczyć kościół św. Jana Chrzciciela w Orawce, Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej, Skansen Wsi Orawskiej koło Zuberca, Zamek Orawski oraz wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO dwa drewniane kościoły – w Leszczynach i Twardoszynie.
Wnętrze kościoła w Twardoszynie
Orawskie torfowisko (puścizny)
Zamek Orawski
Szkoła w Skansenie wsi orawskiej
Liptów
Jedyny region Podtatrza położony wyłącznie na Słowacji. Położony w Kotlinie Litowskiej między Tatrami, Górami Choczańskimi, Małą i Wielką Fatrą oraz Niżnymi Tatrami w dorzeczu najdłuższej rzeki Słowacji – Wagu. Nad Liptowem góruje Krywań (2494 m n.p.m) – narodowa góra Słowaków. Osadnictwo na tym obszarze istnieje nieprzerwanie od neolitu. Stolicą Liptowa jest Liptowski Mikulasz, miasto w którym stracono jednego z najbardziej znanych karpackich zbójników – Juraja Jánošika. Na Liptowie poza turystyką pieszą można uprawiać sporty wodne na zbiorniku Liptowska Mara oraz kajakarstwo górskie na rzece Wag, poza tym działa tu wiele kąpielisk termalnych (np. Tatralandia). Region jest bardzo dobrze skomunikowany poprzez gęstą sieć drogową oraz linię kolejową (tzw. bogumińsko-koszycką) dzięki czemu wiele miejscowości stanowi doskonałą bazę wypadową w okolice. Będąc tu warto zobaczyć Liptowski Gródek, Luczki, Vlkolinec – żywy skansen z zachowaną typową górską drewnianą architekturą (od 1993 roku na UNESCO), Liptowski Mikulasz i Rużomberk. W Prybylinie u wylotu Doliny Raczkowej znajduje się ciekawy skansen architektury liptowskiej, także w pobliżu znajduje się kilka ciekawych jaskiń, do których warto zajrzeć – Jasninia Ważecka, Demianowska Jaskinia Wolności i Jaskinia Lodowa.
Zbiornik Liptowska Mara
Wodospad w Luczkach
Widok na Góry Choczańskie
Vlkolinec – żywy skansen
Zakopane
Mimo swoich małych rozmiarów jest Jednym z najbardziej znanych miast Polski. Zakopane – polska stolica sportów górskich i narciarstwa. Jest miejscem niezwykłym o stosunkowo krótkiej, ale bogatej historii, które nierozerwalnie związane jest z Tatrami i góralami. Ciche zaułki, do których zaglądają tylko nieliczni, kryją w sobie naprawdę ciekawą historię. Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, jakie tajemnice skrywa tu każdy budynek czy choćby zabudowania i kamienice wzdłuż Krupówek. Klimat miasta tworzyli w przeszłości wspaniałe osobistości po których pozostało tu wiele pamiątek, historii i anegdot. Zakopane można zwiedzać bez względu na porę roku, za dnia lub wieczorem, przy dobrej i złej pogodzie. Zwiedzając Zakopane trzeba koniecznie odwiedzi stare Zakopane – drewniany kościółek pod wezwaniem MB Częstochowskie i kaplicę Gąsieniców – jedne z najstarszych obiektów sakralnych z Zakopanem. Znajdują się one w sąsiedztwie Cmentarza Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku – jest to miejsce szczególne nie tylko dla historii Zakopanego, ale całej Polski. Wiele budynków w mieście wybudowanych zostało w tzw. stylu zakopiańskim – którego twórcą był Stanisław Witkiewicz. Do dzisiaj najlepiej zachowały się i reprezentują ten styl m.in. Willa pod Jedlami, Willa Oksza, Willa Koliba i inne. W wielu z nich działają muzea, galerie, organizowane są różne wystawy i inne wydarzenia kulturalne. Ważniejszymi muzeami są Muzeum Karola Szymanowskiego w willi Atma, Muzeum Tatrzańskie im. dra Tytusa Chałubińskiego, Muzeum Stylu Zakopiańskiego im. St. Witkiewicza w willi Koliba, Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie, Muzeum Kornela Makuszyńskiego w willi Opolanka i wiele innych równie cennych. Warto odwiedzić także zakopiańskie galerie m.in. Władysława Hasiora, Antoniego Rząsy i inne. Będąc w Zakopanem warto udać się w stronę Kuźnic, gdzie w przeszłości znajdował się ośrodek hutniczy, dzięki któremu miasto już w wtedy było dość znane. Będąc w Zakopanem nie sposób zapomnieć o obiektach związanych z pobytem w nich Karola Wojtyły, który chętnie odwiedzał je także później jako papież Jan Paweł II. Wiele obiektów w Zakopanem i okolicach związanych jest z osobą Świętego Jana Pawła II m.in. Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na Krzeptówkach, Księżówka i wiele innych, przez które prowadzi dzisiaj szlak papieski.
Stary kościółek w Zakopanem
Cmentarz na Pęksowym Brzyzku
Kaplica rodu Gąsieniców
Willa Oksza – styl zakopiański
Szczawnica
To niewielkie uzdrowisko malowniczo położone między Beskidami a Pieninami w urokliwej dolinie Grajcarka. Dawno, kiedy modne było jeżdżenie do „wód” to właśnie Szczawnica była numerem jeden – o Zakopanem wówczas niewiele wiedziano. Rozkwit Szczawnicy przypadł na I połowę XIX wieku, kiedy to Józef Szalay doprowadził do utworzenia w nim uzdrowiska dobrze znanego w tej części Europy. Obecnie Szczawnica posiada 8 czynnych źródeł wód mineralnych – szczaw, od których wzięła swą nazwę. Chętnie odwiedzali tą miejscowość Aleksander Fredro, Adam Asnyk, Józef Ignacy Kraszewski, Henryk Sienkiewicz, czy Maria Konopnicka. Ze Szczawnicy wiedzie wiele szlaków w Beskidy oraz Pieniny, z których rozpościerają się przepiękne widoki ku Tatrom. Miasto posiada bardzo piękną i stylową XIX wieczną zabudowę, na wielu domach można znaleźć tzw. Godła Szlayowskie wprowadzone przez twórcę uzdrowiska. W centrum miasta znajdują się dwa parki zdrojowe z ciekawymi obiektami m.in. starą kapicą, placem Dietla oraz Muzeum Pienińskim. Z Centrum Szczawnicy nad Grajcarkiem biegnie miły deptak oraz droga rowerowa, którymi można udać się dalej Drogą Pienińską wzdłuż przełomu Dunajca na Słowację do Czerwonego Klasztoru. W Szczawnicy działa także kolejka linowa, którą można wyjechać na Palenicę w Małych Pieninach.
Pijalnia wody
Wodospad Zaskalnik
Willa Boży Dar z 1870 roku
Szczawnica z Małych Pienin
Lewocza
Nie ma chyba piękniejszego miasto na Słowacji. Lewocza położona jest we wschodniej części Spisza u podnóża Gór Lewockich. W średniowieczu było to jedno z bogatszych miast w tej części Europy, prowadził tędy ważny szlak handlowy Via Manga łączący m.in Górne Węgry z Krakowem. O tym jak ważne posiadało funkcje niech świadczy fakt, iż spotykali się tu królowie dynastii Jagiellonów z Polski, Litwy, Węgier i Czech. Posiada ogromną liczbę cennych zabytków, doskonale zachowane stare miasto na planie owalu, otoczone murami obronnymi – zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Do najcenniejszych należą: Gotycki kościół farny św. Jakuba z najwyższym na świecie drewnianym gotyckim ołtarzem wykonanym przez ucznia Wita Stwosza – Pawła z Lewoczy, ratusz, klatka hańby, kamienica rodu Thurzonów. Miasto jest stolicą pielgrzymek katolików – ponad miastem na wzgórzu znajduje się sanktuarium maryjne Mariánska hora, które odwiedzane jest przez setki tysięcy wiernych każdego roku.
Rynek w Lewoczy
Sanktuarium maryjne
Urząd Miasta w Lewoczy
Klatka hańby na miejskim rynku
Poprad
Słowackie centrum turystyki tatrzańskiej. To spiskie miasto położone jest nad rzeką o tej samej nazwie na wysokości około 670 m n.p.m. w dnie Kotliny Spiskiej. Zlokalizowane jest na skrzyżowaniu ważnych dróg łączących Tatry z Lewoczą czy Preszowem i Koszycami, a także Polskę z Węgrami. Dzisiejszy Poprad powstał po połączeniu tuż po II wojnie światowej kilku mniejszych miejscowości: Spiskiej Soboty, Wielkiej, Straży pod Tatrami oraz Maciejowiec. Miasto zaczęło się rozwijać kiedy przeprowadzono przez nie odcinek bogumińsko-koszyckiej linii kolejowej. Już w drugiej połowie XIX wieku miasto zaczęło rozwijać się jako ośrodek turystyczny i rozwój ten trwa do dziś. Wśród wielu zabytków na większą uwagę zasługują: kościół św. Idziego z końca XIII wieku wraz z położoną obok niego renesansową dzwonnicą, wrzecionowaty rynek w Spiskiej Sobocie wraz z kościołem św. Jerzego, dzwonnicą oraz ratusze. W mieście znajduje się wiele muzeów, a do najliczniej odwiedzanych należą m.in. Muzeum Podtatrzańskie, Tatrzańska Galeria i wiele innych.
Elektriczka na stacji Poprad-Tatry
Zabudowa Spiskiej Soboty
Muzeum Podtatrzańskie
Kieżmark
Spiskie miasto położone nad rzeką Poprad w Kotlinie Popradzkiej u stóp Gór Lewockich. Nazwa miasta związana jest jego dawną handlową funkcją, odbywały się tu targi serowe (niem. Käse – ser i Markt – targ). Znajduje się na dawnym trakcie handlowym, przez wieki konkurowało z pobliską Lewoczą o wiele praw i przywilejów królewskich. Kilkakrotnie było miejscem spotkań ważnych osobistości – m.in. w 1423 roku spotkali się tu Zygmunt Luksemburczyk i Władysław Jagiełło, dokonując ponownego potwierdzenia traktatu o zastawie 16 miast spiskich. Kieżmark odegrał również ważną rolę w odkrywaniu Tatr, to stąd w 1565 roku, jak podaje wiele źródeł, wyruszyła pierwsza tatrzańska wycieczka o charakterze turystycznym, w której udział brała żona Olbrachta Łaskiego – Beata Łaska z Kościeleckich. W historii zapisały się także burzliwe dzieje religijne miasta, kilkakrotnie ze względów politycznych mieszkańcy zmuszeni byli na zmianę wyznania, czego efektem zachowane są dzisiaj w Kieżmarku świątynie różnych wyznań. Kieżmark był również ważnym ośrodkiem naukowym, działali tu m.in. David Frölich – królewski matematyk i astonom, członkowie rodziny Buchholtzów – wybitni badacze Tatr oraz wiele innych postaci. W przeciągu minionych wieków miasto kilkakrotnie ulegało pożarom, różnym klęskom i wojnom, a mimo to zachowało swoją dawną strukturę urbanistyczno-architektoniczną. Miasto może poszczycić się wieloma zabytkami i innymi ważnymi obiektami, do których zaliczyć można wpisany na listę UNESCO – dreniwany artykularny kościół ewangelicki, a także Zamek Kieżmarski, Liceum ewangielickie, ratusz miejski oraz zespół domów mieszczańskich i inne. Miasto to jest warte uwagi i zwiedzenia znajduje się na jednej z ważniejszych dróg łączących Słowację i Polskę.
Brama wjazdowa do zamku
Zabytkowe zabudowania centrum
Drewniany kościół artykularny
Nowy kościół ewangelicki
Liptowski Mikulasz
Miasto powiatowe położone w Kotlinie Liptowskiej nad najdłuższą rzeką Słowacji Wagiem w krainie etnograficznej Liptów. Znajduje się przy ważnych drogach komunikacyjnych (autostrada D1 oraz kolej koszycko-bogumińska). W 1713 roku w Liptowskim Mikulaszu stracono najsłynniejszego zbójnika Juraja Jánošika wieszając go na haku za poślednie żebro. W XIX wieku miasto stało się ośrodkiem słowackiego odrodzenie narodowego. Po II wojnie światowej Liptowski Mikulasz był ważnym ośrodkiem przemysłowym różnych branż: mechanicznych, tekstylnych, przetwórczych, a także meblowych, drukarskich i skórzanych. Z roku na rok na coraz większą skalę stawał się też centrum turystycznym oraz kulturalnym i naukowym. Poza samymi atrakcjami związanymi z górami, ostatnio coraz częściej przyjeżdżają tu amatorzy sportów wodnych i wypoczynku nad wodą – dzięki bliskości zbiornika Liptowska Mara, a także ośrodkom termalnym (m.in. Tatralandia i Gino Paradise). Z Liptowskiego Mikulasza można wybrać się na wspaniałe górskie wycieczki w Tatry Zachodnie, Góry Choczańskie, Małą i Wielką Fatrę oraz Niżne Tatry. Miasto posiada bardzo dobre połączenia komunikacyjne między sąsiednimi miastami i regionami, a także dobrze rozwiniętą bazę noclegową i gastronomiczną. Będąc w Liptowskim Mikulaszu trzeba koniecznie zobaczyć jego kilka ciekawych zabytków m.in. Katolicki kościół św. Mikołaja, Dwór Pongráców czy dawny Klasztor Jezuitów. Na uwagę zasługuje także miejski rynek (placu Wyzwolicieli – słow. Námestie osloboditeľov) z urokliwymi kamieniczkami, restauracjami, kawiarniami i letnimi ogródkami. Warto wstąpić także do kilku muzeów m.in. Historyczno-literackiego Muzeum Janka Kraľa, Słowackiego Muzeum Ochrony Przyrody i Speleologii i wielu innych.
Nad rzeką Wag
Rynek w centrum miasta
Kościół św. Mikołaja
Muzeum Janka Kráľa
